Co grozi za fałszywe oskarżenie (pomówienie)?

Niesłuszne oskarżenie to sytuacja, w której jedna osoba bezpodstawnie zarzuca drugiej popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, mimo że nie jest to zgodne z prawdą. Może ono przybierać różne formy, takie jak:

• Zarzucenie czynu, który nigdy się nie wydarzył – na przykład ktoś oskarża inną osobę o kradzież, mimo że taka sytuacja nigdy nie miała miejsca.
• Przypisanie innego przestępstwa niż to, które faktycznie miało miejsce – np. twierdzenie, że dana osoba dopuściła się pobicia i kradzieży, podczas gdy w rzeczywistości doszło jedynie do kradzieży.
• Obwinienie niewłaściwej osoby – czyli sytuacja, w której faktycznie doszło do przestępstwa, ale zostaje ono przypisane komuś, kto nie jest za nie odpowiedzialny.

Aby oskarżenie mogło zostać uznane za fałszywe, osoba kierująca zarzuty musi działać świadomie i celowo, będąc w pełni przekonaną, że jej twierdzenia są nieprawdziwe. Fałszywe oskarżenie stanowi przestępstwo, które zagraża prawidłowemu funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. Choć wydaje się, że najbardziej pokrzywdzoną stroną jest osoba, która została niesłusznie obwiniona, to w rzeczywistości to system sprawiedliwości ponosi największą szkodę. W polskim systemie prawnym takie przestępstwo ścigane jest z oskarżenia publicznego, co oznacza, że nie tylko poszkodowany ma prawo zgłaszać sprawę, ale może to zrobić każdy obywatel, a organy ścigania, takie jak Policja, mają obowiązek podjąć odpowiednie działania. Zgłoszenie sprawy do służb porządkowych jest kluczowe, aby osoba odpowiedzialna za składanie fałszywego oskarżenia poniosła konsekwencje prawne, a wymiar sprawiedliwości mógł skutecznie wypełniać swoje zadania.

Różnice między fałszywym oskarżeniem a pomówienie

Często pojawia się pytanie, czym różni się fałszywe oskarżenie od pomówienia. Fałszywe oskarżenie ma miejsce, gdy ktoś niesłusznie przypisuje innej osobie popełnienie czynu zabronionego, np. kradzieży, i zgłasza to organom ścigania. Natomiast zniesławienie, czyli pomówienie, polega na rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji na temat danej osoby w sposób, który może zaszkodzić jej reputacji lub podważyć zaufanie do niej w środowisku zawodowym czy społecznym (tutaj więcej informacji).

Przykładem fałszywego oskarżenia może być sytuacja, w której pracownik, chcąc zaszkodzić swojemu przełożonemu, zgłasza na policję, że ten przyjął łapówkę, mimo że nie ma to miejsca. W efekcie przełożony staje się podmiotem postępowania karnego, choć jest niewinny. Natomiast przykładem opisującym zniesławienie uregulowane w art. 212 Kodeksu karnego będzie sytuacji, gdy w mediach społecznościowych ktoś pisze, że lekarz z lokalnej przychodni jest niekompetentny i fałszuje wyniki badań pacjentów, mimo że nie ma to żadnego pokrycia w rzeczywistości.

Oba te pojęcia nie zawsze oznaczają to samo. Fałszywe oskarżenie dotyczy sytuacji, w której fałszywa informacja trafia do organów ścigania, natomiast pomówienie odnosi się do przekazywania nieprawdziwych treści szerokiej publiczności. Zdarzają się jednak przypadki, gdy oba te czyny występują jednocześnie, na przykład gdy ktoś zgłasza nieprawdziwe oskarżenie Policji i jednocześnie rozpowszechnia je publicznie, narażając drugą osobę na utratę dobrego imienia.

Jak reagować na bezpodstawne oskarżenie?

Osoba niesłusznie obwiniona o popełnienie przestępstwa znajduje się w trudnej sytuacji – z jednej strony musi bronić się przed zarzutami, z drugiej może domagać się ochrony przed skutkami fałszywego oskarżenia. Przykładowo, jeśli ktoś zostanie niesłusznie oskarżony o kradzież w sklepie, przysługuje mu pełne prawo do obrony, ponieważ w polskim systemie prawnym obowiązuje zasada domniemania niewinności. Oznacza to, że dopóki nie zostanie wydany prawomocny wyrok skazujący, osoba ta jest traktowana jako niewinna.

Jeżeli w toku postępowania okaże się, że oskarżenie było nieuzasadnione, a podejrzany zostanie uniewinniony, może on zgłosić sprawę do organów ścigania, wskazując na możliwość popełnienia przestępstwa polegającego na fałszywym oskarżeniu. 

Jakie są skutki prawne fałszywego oskarżenia?

Zgodnie z artykułem 234 Kodeksu karnego, osoba, która świadomie i bezpodstawnie oskarża kogoś o popełnienie czynu zabronionego, może zostać skazana na karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Choć Kodeks karny przewiduje karę pozbawienia wolności za fałszywe oskarżenie, nie zawsze oznacza to, że sprawca trafi do więzienia. Sąd może zamiast tego zastosować inne sankcje, takie jak grzywna, prace społeczne lub warunkowe zawieszenie kary. Ostateczna decyzja zależy od różnych okoliczności, w tym od wcześniejszej karalności sprawcy oraz powodów, które skłoniły go do złożenia fałszywego oskarżenia.

Niekaralność fałszywego oskarżenia

Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, fałszywe oskarżenie nie jest uznawane za czyn karalny, jeśli zostało wypowiedziane przez osobę podejrzaną lub oskarżoną w ramach składanych przez nią wyjaśnień. Warunkiem jest, aby takie twierdzenia miały na celu wyłącznie obronę przed odpowiedzialnością karną za zarzucany czyn. Oznacza to, że osoba broniąca się przed oskarżeniem może podnosić nieprawdziwe zarzuty wobec innych, jeśli służy to ochronie jej własnych interesów procesowych, bez ponoszenia konsekwencji prawnych za fałszywe oskarżenie.

Podsumowanie 

Fałszywe oskarżenie to poważne przestępstwo, które może prowadzić do surowych konsekwencji prawnych dla osoby, która świadomie i celowo kieruje nieprawdziwe zarzuty. W polskim prawie fałszywe oskarżenie jest ścigane z oskarżenia publicznego, a kara za takie działanie może obejmować pozbawienie wolności, grzywnę lub inne sankcje. Osoba, która została niesłusznie oskarżona, ma prawo do obrony, a w przypadku wykazania nieprawdziwości zarzutów, może zgłosić fałszywe oskarżenie organom ścigania.