Możliwości kształtowania umowy
Zgodnie z art. 3531 Kodeksu cywilnego „strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”.
Zgodnie z poglądami piśmiennictwa prawnego:
„Zasada swobody umów wiąże się z czterema zasadniczymi cechami:
1) swobodą zawarcia lub niezawarcia umowy;
2) możliwością swobodnego wyboru kontrahenta;
3) możliwością kształtowania przez strony w zasadzie w sposób dowolny treści umowy;
4) możliwością stosowania formy umowy w zasadzie w zależności od woli stron.
Według T. Wiśniewskiego zasada swobody umów w ścisłym tego słowa znaczeniu wskazuje tylko na wpływ stron na treść umowy, a więc unormowanie zawarte w art. 3531. W ramach swobody kształtowania stosunku obligacyjnego strony mogą zawrzeć umowę nienazwaną, z kolei w przypadku wybrania jednej z umów nazwanych (uregulowanych ustawowo) ustalić treść konkretnej umowy w taki sposób, że postanowienia jej będą odbiegać od wzorca normatywnego. Jednakże w tym wypadku swobodę ograniczają przepisy dotyczące danego rodzaju umowy o charakterze iuris cogentis. Problematyka swobody umów wykracza poza treść konkretnych przepisów Kodeksu cywilnego. Podstawą jest tu założenie, że możność swobodnego ułożenia stosunku zobowiązaniowego co do kwestii regulowanych dyspozytywnie wynika z art. 3531, a więc z ogólnej normy kompetencyjnej, a nie z określonego przepisu (T. Wiśniewski [w:] J. Gudowski i in., Kodeks..., t. 3, Zobowiązania, 2017, kom. do art. 3531, nt 2, 3, 4).
Wszystkie granice swobody umów są wymienione w art. 3531 i obejmują:
1) właściwość (naturę) stosunku;
2) ustawę;
3) zasady współżycia społecznego.
Według P. Machnikowskiego strony kształtujące treść zobowiązania nie są ograniczone istniejącymi w tej dziedzinie zwyczajami. Rozstrzygnięcie, czy umowa nie narusza granic określonych w art. 3531 k.c., wymaga dokonania wykładni konkretnej umowy. Artykuł 3531 odnosi się do treści i celu umowy, a nie do sposobu wyrażenia oświadczeń woli stron i ustalania ich znaczenia. Nietrafny jest pogląd, że kodeksowa regulacja swobody umów obejmuje obowiązek ukształtowania treści klauzul umownych w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Szczególną regulację ograniczającą swobodę kształtowania treści umowy, odnoszącą się do umów zawieranych z konsumentem, zawierają też art. 3851–3853 dotyczące niedozwolonych postanowień umownych (P. Machnikowski [w:] System Prawa Prywatnego, t. 3, 2013, s. 517)" (P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, LEX/el. 2023, art. 3531).
Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›
Rękojmia – odpowiedzialność sprzedawcy
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego:
„Art. 556. [Rękojmia] Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę (rękojmia).
Art. 5561. [Wada przedmiotu sprzedaży]
§ 1. Wada polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W szczególności rzecz sprzedana jest niezgodna z umową, jeżeli:
1) nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
2) nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
3) nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
4) została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
§ 2. Jeżeli kupującym jest konsument, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta lub jego przedstawiciela, osoby, która wprowadza rzecz do obrotu w zakresie swojej działalności gospodarczej, oraz osoby, która przez umieszczenie na rzeczy sprzedanej swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego przedstawia się jako producent.
Art. 558. [Modyfikacje odpowiedzialności]
§ 1. Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć. Jeżeli kupującym jest konsument, ograniczenie lub wyłączenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.
§ 2. Wyłączenie lub ograniczenie odpowiedzialności z tytułu rękojmi jest bezskuteczne, jeżeli sprzedawca zataił podstępnie wadę przed kupującym”.
Przesłana nam umowa przekazania szczenięcia wskazywała, iż „wszelkie zgłoszenia o chorobie szczenięcia po upływie 72 godzin od nabycia zwalnia hodowcę od ponoszenia kosztów leczenia i przyjęcia zwrotu szczenięcia”. Ponadto, „ewentualne wady budowy lub wady genetyczne niewidoczne w momencie wydania szczenięcia i niebędące wynikiem świadomego działania hodowcy, ujawniające się w wieku późniejszym nie stanowią podstawy do zwrotu szczenięcia lub innych roszczeń z tego tytułu”.
Mając na uwadze powyższe należy wskazać, że są argumenty do twierdzenia, że nie zostali Państwo skutecznie pozbawieni uprawnień z tytułu rękojmi, pomimo ww. zapisów umowy. Jednak nie mamy informacji, czy sprzedawca był na bieżąco informowany przez Państwa o wykrytej wadzie oraz czy był wzywany z tytułu rękojmi (sprzed samodzielnego Państwa działania w kierunku leczenia szczeniaka). Ewentualne roszczenia z rękojmi należało zgłosić niezwłocznie w momencie wykrycia wady.
Potrzebujesz pomocy prawnika? Kliknij tutaj i opisz swój problem ›
Odszkodowanie za wadę szczenięcia
Obecnie jest to już etap dochodzenia odszkodowania za poniesioną szkodę, zgodnie z art. 415 „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”. Nie jest to już roszczenie z rękojmi.
Sąd może uznać, że sprzedawca skutecznie ograniczył swoją odpowiedzialność odszkodowawczą postanowienia umownymi.
Niemniej jednak można obecnie rozważyć skierowanie do sprzedawcy formalnego pisma z Państwa stanowiskiem oraz z wezwaniem do usunięcia szkody. Projekt pisma możemy przygotować lub pismo możemy wysłać z kancelarii z pełnomocnictwem.
Przykłady
Jan kupuje od prywatnego sprzedawcy używany rower górski. W umowie zapisano, że „sprzedający nie ponosi odpowiedzialności z tytułu rękojmi”. Po tygodniu okazuje się, że rama roweru jest pęknięta. Jan próbuje dochodzić swoich praw, ale sprzedawca powołuje się na zapis o wyłączeniu rękojmi.
Kasia kupuje od hodowcy rasowego kota. W umowie znajduje się postanowienie, że sprzedawca odpowiada za choroby ujawnione tylko w ciągu 48 godzin od odbioru zwierzęcia. Po dwóch tygodniach u kota ujawnia się wada genetyczna. Kasia żąda zwrotu części ceny i kosztów leczenia, powołując się na rękojmię.
Piotr kupuje od firmy nową pralkę. Umowa zawiera dodatkowy zapis, że sprzedawca rozszerza rękojmię na okres 3 lat, zamiast ustawowych 2 lat, i obejmuje nią także drobne elementy eksploatacyjne. Po dwóch i pół roku zepsuje się system elektroniczny. Piotr zgłasza reklamację z tytułu rękojmi.
Podsumowanie
Swoboda umów pozwala stronom kształtować treść umowy według własnych potrzeb, o ile nie naruszają natury stosunku, ustawy ani zasad współżycia społecznego. Dotyczy to także rękojmi – strony mogą ją rozszerzyć, ograniczyć lub całkowicie wyłączyć, choć wobec konsumentów takie modyfikacje podlegają dodatkowemu ograniczeniu.
Oferta porad prawnych
Masz wątpliwości, czy zapis w Twojej umowie skutecznie wyłącza rękojmię lub ogranicza odpowiedzialność sprzedawcy? Skontaktuj się z nami – przeanalizujemy umowę i pomożemy dochodzić Twoich praw.
Źródła:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
