Indywidualne porady prawne
• Autor: Anna Sufin
Sprawa dotyczy zwrotu wydatków na remont mieszkania rodziców. Moja matka nakłaniała mnie na remont mieszkania będącego własnością jej i mojego taty – nawet podpisali testament na rzecz mojej córki, który po remoncie został zmieniony, a ja poniosłam duże nakłady finansowe. W momencie, kiedy remont się skończył, matka zaczęła wyganiać mnie z mieszkania, twierdząc, że to jest jej własność. Nakłoniła mnie na ten wydatek w celu zwiększenia wartości nieruchomości, a teraz robi wszystko, aby ją sprzedać. Jakie mam szanse na zwrot wydatków na remont mieszkania rodziców?
W pierwszej kolejności wskażę, że nie ma uniwersalnego, abstrakcyjnego modelu roszczenia o zwrot nakładów – takie bowiem będzie Pani przysługiwało, jako że poczyniła Pani wydatki na remont mieszkania, które jest mieszkaniem cudzym (por. np. SN w uchwale z dn. 30.09.2005 r., sygn. akt III CZP 50/05), każdą sprawę należy rozpatrywać indywidualnie.
W pierwszej kolejności należy zbadać, na gruncie jakiego stosunku prawnego dokonywano nakładów. U Państwa, jak wydaje się z pytania, była to umowa użyczenia, w której świetle Pani mama pozwoliła Państwu zamieszkać w swojej nieruchomości nieodpłatnie.
Dalej należy zbadać, czy łączyła Panie umowa o tym, jak włożone nakłady zostaną rozliczone. Z Pani pytania wynika, że takiej umowy nie było – nakłady czyniła Pani jedynie w przekonaniu, że nieruchomość przypadnie Pani córce, co zapewne Pani matka obiecywała przed remontem, a w jego trakcie poczyniła w tym kierunku działania, sporządzając testament. Niemniej jednak nie umówiły się Panie na jakiekolwiek rozliczenie nakładów po ich zrealizowaniu.
Nakłady czyniła Pani za wiedzą i zgodą matki, a nawet przez nią namawiana do ich dokonywania. Wreszcie istotne pozostaje ustalenie, czy czyniąc nakłady, robiła to Pani dla siebie, we własnym interesie jako użyczający (choćby nawet w przekonaniu, że pozwana zapewni Pani córce własność mieszkania), czy też „łożąc” niejako na interes matki.
Jeśli to pierwsze, będziemy stosować do rozliczeń art. 226 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 230 (por. uchwała SN z 20.08.1973 r., sygn. akt III CZP 17/73, wyrok SN z 8.03.1974 r., sygn. akt III CRN 353/73, postanowienie SN z 5.03.2009 r., sygn. akt III CZP6/09). W takim wypadku rozliczone zostaną nakłady konieczne (służące utrzymaniu rzeczy w stanie zdatnym do normalnego korzystania i nakłady użyteczne (poczynione w celu ulepszenia rzeczy), nie zaś nakłady zbytkowne, które służą jedynie zaspokojeniu potrzeb estetycznych. Zwrotu takich nakładów (koniecznych i użytecznych) będzie Pani mogła żądać. Warto tu podkreślić, że roszczenie o zwrot nakładów przedawnia się w terminie jednego roku od dnia zwrotu rzeczy (art. 229 § 1).
Jeśli remontu nie robiła Pani „dla siebie” (to będzie dość trudne do przeprowadzenie ustalenie faktyczne, które będzie musiał poczynić sąd, jednak tak na pewno było, jeśli Pani w tym mieszkaniu nie zamieszkuje), może Pani dochodzić roszczeń opierając się na przepisach o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia (zgodnie z art. 713 dotyczącym umowy użyczenia: biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.) Zgodnie natomiast z tymi przepisami można kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, powinien działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi, i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachowywać należytą staranność). Z tego przepisu wnioskuje się, że nakłady na rzeczy dokonywane mają być nie dla siebie, ale dla użyczającego, dla jego korzyści – tylko bowiem wtedy można żądać zwrotu takich nakładów, w sprawie nie powinno istnieć żadne porozumienie co do zakresu czynionych nakładów, ich rozliczenia. W takim przypadku, zgodnie z art. 753 § 2 zd. 2, można żądać zwrotu nakładów przynoszących korzyść drugiej stronie, tj. takich, które zwiększają wartość rzeczy w chwili ich wydania właścicielowi.
Nadmienię, że gdyby z jakiegoś powodu sąd uznał, że nie zachodzi żaden z powyżej opisanych przypadków, zwrotu nakładów można domagać się na podstawie przepisów dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia drugiej strony, bowiem Pani kosztem odniosła ona korzyść w swoim majątku bez żadnej podstawy prawnej. Takie roszczenia (podobnie jak powyżej opisane prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia) przedawniają się z upływem lat 10 (art. 118). W tym przypadku może Pani żądać zwrotu także tylko w określonym zakresie:
„Art. 408. § 1. Zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania; może jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni.
§ 2. Kto czyniąc nakłady wiedział, że korzyść mu się nie należy, ten może żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania.
§ 3. Jeżeli żądający wydania korzyści jest zobowiązany do zwrotu nakładów, sąd może zamiast wydania korzyści w naturze nakazać zwrot jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby obowiązany zwrócić ”.
Zatem gdyby zastosowano ten przepis, mogłaby Pani żądać zwrotu nakładów tylko takich, które zwiększyły wartość nieruchomości (podobnie jak przy zastosowaniu przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia).
Podsumowując, może Pani żądać zwrotu nakładów na rzecz – w zależności od zastosowanej podstawy tego zwrotu będzie Pani mogła żądać zwrotu albo tylko nakładów koniecznych i użytecznych, albo tylko takich, które zwiększają wartość rzeczy.
Tu warto jeszcze wskazać, że to na Pani będzie spoczywał ciężar dowodu w zakresie udowodnienia, iż to Pani ponosiła wydatki na remont oraz ewentualnych ustaleń i obietnic drugiej strony, a także wysokości tych wydatków albo wysokości zwiększenia wartości rzeczy (to w postępowaniu sądowym będzie można dowieść opinią biegłego) – proszę sprawdzić art. 6 Kodeksu cywilnego i art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego.
Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼
Indywidualne porady prawne
O autorze: Anna Sufin
Zapytaj prawnika