• Data: 2024-11-22 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Mój syn związał się z kobietą, która była strasznie zadłużona. Wziął kredyt i pospłacał jej długi, a ona wyrzuciła go za drzwi. Upoważnił ją do swojego konta, a ona robiła tam, co chciała. Kobieta pracuje w firmie pożyczkowej, gdzie udzielane są pożyczki ludziom bez BIK. Sama ma ogromne długi i komorników na karku. Zaczęła robić różne operacje na koncie mojego syna, aby ukryć swoje dochody. On na konto nie patrzył, bo ufał partnerce. Teraz wrócił do domu rodzinnego i jest na moim utrzymaniu, bo pensja idzie na spłatę olbrzymiego kredytu i alimenty na rzecz dzieci z pierwszego małżeństwa. Co można zrobić w tej sytuacji?
W zależności od sposobu, w jaki kobieta ta weszła w posiadanie dostępu do konta syna, można rozważyć:
1. skierowanie sprawy karnej o wyłudzenie,
2. skierowanie sprawy cywilnej o zapłatę, bezpodstawne wzbogacenie lub odszkodowanie – jeśli syn udzielił jej pełnomocnictwa.
Ad 1. wymaga zawiadomienia prokuratury. Odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego oraz sądów apelacyjnych, pojęcie „»niekorzystnego rozporządzenia mieniem« ma szeroki zakres znaczeniowy i może obejmować rzeczywisty uszczerbek w majątku poszkodowanego, a także utracone korzyści, ale również może sprowadzać się do sytuacji, w której interesy majątkowe pokrzywdzonego ulegają pogorszeniu, mimo iż nie doszło do powstania po stronie rozporządzającego szkody majątkowej. Niekorzystne rozporządzenie mieniem to pojęcie szersze od terminów »szkoda« i »strata«” (zob. wyr. SA w Łodzi z dnia 29 stycznia 2001 r., sygn. akt II AKa 74/01).
Powstanie szkody w mieniu nie jest warunkiem koniecznym uznania rozporządzenia mieniem za „niekorzystne” (por. postanowienie SN z dnia 27 czerwca 2001 r., sygn. akt V KKN 96/99). „Wystarczy zatem wykazać, że stan majątkowy pokrzywdzonego uległ pogorszeniu, na przykład przez przesunięcie terminów spłaty długu, pogorszenie szans właściciela na odzyskanie należności, czy niezgodne z umową wpisanie go do hipoteki na gorszym miejscu, wreszcie na niekorzystnym lub niepełnowartościowym zabezpieczeniu spłaty długu” (wyr. SN z dnia 26 lutego 1998 r., sygn. akt IV KKN 351/97). „Dla oceny, czy rozporządzenie mieniem było niekorzystne, istotne jest jedynie to, czy w jego wyniku doszło do ogólnego pogorszenia sytuacji majątkowej pokrzywdzonego, w tym m.in. do umniejszenia szans na zaspokojenie jego roszczeń w przyszłości lub do zwiększenia ryzyka po stronie pokrzywdzonego” (por. wyr. SN z dnia 30 sierpnia 2000 r., sygn. akt V KKN 267/00; wyr. SN z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt III KKN 86/98).
Korzyść majątkowa, stanowiąca cel działania sprawcy (animus lucri faciendi), jest pojęciem szerszym niż przywłaszczenie mienia, stanowiące znamię strony podmiotowej innych przestępstw przeciwko mieniu. Sprawca działający w celu osiągnięcia korzyści majątkowej nie musi zatem dążyć do przywłaszczenia mienia stanowiącego przedmiot jego oszukańczych zabiegów, może nawet zakładać zwrot mienia pokrzywdzonemu, zamierzając osiągnąć korzyść majątkową połączoną z rozporządzeniem mienia, przejawiającą się w każdej innej postaci (wyr. SN z dnia 30 sierpnia 2000 r., sygn. akt V KKN 267/00; wyr. SN z dnia 10 marca 2004 r., sygn. akt II KK 381/03; wyr. SA w Warszawie z dnia 21 kwietnia 2005 r., sygn. akt II AKa 74/04). Do ustalenia strony podmiotowej czynu zabronionego w art. 286 § 1 Kodeksu karnego bez znaczenia pozostaje więc to, czy sprawca miał zamiar przywłaszczenia (zob. wyr. SN z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt III KKN 86/98).
Działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej może wynikać także z niekorzystnego dla interesów pokrzywdzonego wykorzystania cudzego mienia i materializować się w każdej innej formie niż przywłaszczenie (por. wyr. SN z dnia 6 maja 2004 r., sygn. akt V KK 316/05). Tak więc dla ustalenia strony podmiotowej oszustwa nie jest konieczne wykazanie, że sprawca podejmował określone zachowania, mając zamiar niezwrócenia długu (jeżeli oszustwo dokonywane jest w związku z umową kredytu lub pożyczki) lub nieziszczenia należności (jeżeli oszustwo realizowane jest w związku z umową o odroczonym terminie płatności). W takich przypadkach konieczne jest jednak ustalenie, że sprawca miał zamiar nieziszczenia należności lub niezwrócenia długu, przy czym nawet wykazanie tych okoliczności automatycznie nie stwarza podstawy do przyjęcia, że sprawca działał z zamiarem oszustwa w chwili zawierania umów stanowiących podstawę obowiązku zapłaty. Dla ustalenia znamion strony podmiotowej w tych wypadkach konieczne jest ustalenie, z jakich powodów nie doszło do wypełnienia oświadczenia przez sprawcę (por. wyr. SN z dnia 14 stycznia 2004 r., sygn. akt IV KK 192/03).
Ad 2. wymaga złożenia pozwu w sądzie cywilnym. W orzecznictwie i doktrynie przeważa trafny pogląd, iż przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu mogą być zastosowane do rozliczeń majątkowych osób pozostających w trwałym związku faktycznym (konkubinacie) – zob. uchwała SN z dnia 30 września 1966 r., sygn. akt III PZP 28/66; uchwała SN z dnia 30 stycznia 1970 r., sygn. akt III CZP 62/69; wyr. SN z dnia 16 maja 2000 r., sygn. akt IV CKN 32/00.
Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu mają tu jednak zastosowanie uzupełniające i wejdą w grę tam, gdzie nie znajdzie zastosowania żadna z innych podstaw rozliczenia (zniesienie współwłasności, umowa o pracę, spółka cywilna, darowizna, umowy konkubenckie). Bezpodstawne wzbogacenie będzie wchodziło w grę w wypadkach datio ob rem, a to wtedy, gdy jeden z konkubentów świadczy, licząc na dalsze trwanie związku, jego sformalizowanie, ewentualnie uzyskanie świadczeń wzajemnych w przyszłości. Niezrealizowanie się tego celu może być podstawą condictio ob rem. Kondykcja ta znaleźć może zastosowanie, np. w wypadku współpracy konkubiny przy budowie domu, remoncie, usługach w gospodarstwie domowym lub przedsiębiorstwie partnera, świadczeniach na wspólne wyposażanie mieszkania itp. Przy czym należy mieć zdaniem Sądu na uwadze, iż świadczenia spełniane w trakcie trwania konkubinatu są co do zasady konsumowane na bieżąco, tzn. ich cel zostaje zrealizowany. Za zasadne należy uznać jedynie te roszczenia, które odnoszą się do świadczeń, których cel mógł być osiągnięty jedynie w wypadku dalszego trwania konkubinatu, mówiąc inaczej – których okres amortyzacji rozciąga się poza okres trwania związku.
Z art. 405 Kodeksu cywilnego wynika, że „kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”. Podstawową przesłanką do zastosowania powyższego przepisu jest istnienie wzbogacenia jednej osoby.
Kredyt na długi partnerki
Marek związał się z Anią, która miała poważne problemy finansowe i zadłużenie w bankach. Aby pomóc jej w spłacie długów, Marek wziął kredyt na dużą kwotę, który w całości przeznaczył na uregulowanie jej zobowiązań. Po pewnym czasie Ania zaczęła manipulować jego kontem bankowym, wydając pieniądze na swoje przyjemności i ukrywając przed Markiem rzeczywiste saldo. Gdy Marek dowiedział się o jej działaniach, Ania wyrzuciła go z mieszkania. Teraz Marek zaciągnął nowy kredyt, by spłacić swoje zobowiązania oraz alimenty na dzieci z poprzedniego małżeństwa.
Utrata kontroli nad finansami
Krzysztof zaufał swojej partnerce, Małgorzacie, i upoważnił ją do zarządzania swoim kontem bankowym. Małgorzata, pracująca w firmie pożyczkowej, zaczęła wypłacać pieniądze na swoje długi oraz na opłaty, których Krzysztof nie był świadomy. Po kilku miesiącach Krzysztof odkrył, że jego oszczędności zniknęły, a partnerka nie chce oddać pieniędzy. W wyniku tych wydarzeń Krzysztof stracił zdolność do samodzielnego utrzymania się i musiał wrócić do rodzinnego domu.
Fałszywe obietnice i manipulacja
Tomek zakochał się w Asi, która wydawała się być osobą pełną energii, gotową na wspólne życie. Po kilku miesiącach związek stał się toksyczny, a Asia zaczęła używać Tomka jako źródła finansowego wsparcia. Po wzięciu kredytu na jej długi, Tomek zauważył, że Asia często robi zakupy, nie informując go o tym. Gdy postanowił zakończyć związek, Asia zaczęła manipulować jego kontem, ukrywając przed nim transakcje. Tomek wrócił do domu rodzinnego, z ogromnym długiem i bez środków do życia.
Sytuacje, w których partnerzy wykorzystują zaufanie drugiej osoby do przejęcia kontroli nad jej finansami, mogą prowadzić do poważnych problemów finansowych i emocjonalnych. Ważne jest, aby być czujnym i świadomym ryzyka związanych z wspólnymi finansami. W przypadku podejrzeń o wyłudzenie lub nieuczciwe praktyki, warto skonsultować się z prawnikiem oraz rozważyć kroki prawne w celu ochrony swoich interesów.
Oferuję profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w przygotowaniu pism procesowych, które pomogą w skutecznym rozwiązaniu problemów związanych z zadłużeniem i ochroną Twoich finansów. Skontaktuj się ze mną, aby uzyskać wsparcie dostosowane do Twojej sytuacji! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 29 stycznia 2001 r., sygn. akt II AKa 74/01
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2001 r., sygn. akt V KKN 96/99
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 1998 r., sygn. akt IV KKN 351/97
5. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2000 r., sygn. akt III KKN 86/98
6. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r., sygn. akt V KK 316/05
7. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 2000 r., sygn. akt V KKN 267/00
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika
